بزاق دهان و فوایدی که برای بهداشت و سلامت دندان دارد

بزاق دهان

بزاق دهان ماده‌ای شفاف است که به وسیله ۶ غده اصلی در دهان ترشح می‌شود. موقع حرف زدن این بزاق است که دهان را‌ تر نگه می‌دارد. این ماده شفاف به هضم غذا هم کمک می‌کند و برای سیستم گوارش مفید است.

جالب است بدانید که بزاق برای حفظ سلامت لثه‌ها و دندان‌ها هم مفید است. همچنین جالب است بدانید که زاق دهان به دلیل ترکیب منحصر به فردی که دارد ، در چند فعالیت مهم نقش آفرین است. بدون بزاق جوانه های چشایی شما از کار می‌افتند و مزه غذا های خوشمزه را احساس نخواهید کرد. بدون این مایع جویدن و قورت دادن غذا نه تنها مشکل بلکه ممکن است خطرناک باشد.

بزاق دهان چیست ؟

بزاق دهان ۹۸ درصد از آب تشکیل شده است و شامل مقدار کمی مواد مهم مثل موکوس، پروتئین ها، مواد معدنی، الکترولیت ها، ترکیبات آنتی باکتریالی و آنزیم ها می باشد. بزاق باعث رطوبت دهان شما می شود، جویدن شما را نرم می کند، بلع شما را راحت تر می کند و اسید های مضر را خنثی می سازد. همچنین آنها را نابود کرده و از تنفس بدبو جلوگیری می کند، در برابر پوسیدگی دندان شما محافظت می کند و بیماری های لثه را از بین می برد. بزاق دهان مانع آسیب دیدگی دندان ها می شود و سرعت شفا دادن زخم ها را افزایش می دهد.

بزاق از سه جفت غده بزاقی اصلی نشأت گرفته که صدها غده کوچک در حفره دهانی دارند. غده های اصلی بزاق دهان، مسئول تولید اکثر بزاق ها هستند که شامل پاروتید در قسمت داخلی گونه، زیر زبان و زیر استخوان فک می باشند. غده های کوچکی هستند که به آن ها سه جفت غده بزاقی گفته می شود و بزاق را از غده ها وارد دهان می کند.

مقدار کمی از بزاق به طور مداوم وارد دهان می شود و دهان را مرطوب نگه می دارد. غده های بزاقی هر زمان که غذا می خورید یا حتی به غذا خوردن فکر می کنید و غذایی را بو می کشید، به کار می افتند. غده های شما بزاق زیادی دارند که می توانید مقدار زیادی از آن ها را در دهان خود ببینید. یک فرد به طور میانگین ۲ الی ۴ پینت بزاق تولید می کند.

بزاق از چه ترکیباتی تشکیل شده است؟

در یک فرد سالم ۶۰۰ میلی لیتر بزاق در هر شبانه روز تولید می شود که ۹۹ درصد آن را آب تشکیل می دهد. یک درصد باقیمانده ، از ترکیبات متنوعی مانند سدیم ، کلسیم ، پتاسیم ، منیزیم ، ایمونوگلوبولین ها ، پروتئین ها و موسین ها تشکیل شده است. اگرچه میزان این ترکیبات در بزاق بسیار کم است اما در تامین بهداشت بدن و دهان ما نقش بسیار مهمی دارند. اما هر کدام از این مواد چه نقشی در بزاق دارند ؟

۱- پروتئین ها

پروتئین ها دومین ترکیب مهم بزاق بعد از آب هستند‌. اگرچه پروتئین ها بخش بسیار کوچکی از بزاق را تشکیل می‌دهند اما وظایف مهمی را بر عهده دارند. پروتئین ها در خط مقدم دفاع در برابر باکتری‌های دهانی قرار دارند و یک لایه محافظ بر روی مخاط دهان تشکیل می دهند. اعتقاد بر این است که جوانه های چشایی به کمک بزاق ، مزه غذا و نوشیدنی ها را احساس می کنند.

۲- آنزیم ها

آنزیم های بزاقی ساختمان پروتئینی دارند و در هضم ترکیبات غذایی از جمله نشاسته و چربی های موجود در غذا به ما کمک می کنند.

۳- موسین ها

موسین های بزاقی در هضم مواد غذایی کمک می کنند. این ترکیبات باعث می‌شوند که جویدن و قورت دادن لقمه های غذا با سهولت بیشتری انجام شود.

حتما بخوانید : علت ترک خوردن زبان چیست ؟

۴- الکترولیت ها

مهم ترین الکترولیت های بزاقی عبارتند از کلسیم ، فسفر و منیزیم. املاح معدنی به تقویت بافت معدنی مینا و عاج دندان کمک می کنند که به این ترتیب پوسیدگی دندان کاهش می یابد‌.

فواید بزاق دهان کدام است ؟

هرچند در مورد فواید بزاق دهان به صورت های مختلف در بالا و به طور خلاصه توضیح داده شده است ، اما بهتر است این فواید را با هم بررسی کنیم :

۱. از بین بردن آلودگی‌های دهان

باکتری‌ها، ویروس‌ها و مخمر‌های زیادی درون دهان جمع می‌شوند و به لثه‌ها، زبان و دندان‌ها می‌چسبند. این آلودگی‌ها مشکلات زیادی برای سلامتی دهان و دندان به وجود می‌آوردند. بزاق تمام این موارد را از درون دهان پاک‌سازی می‌کند و از طریق دستگاه گوارش به بیرون از بدن می‌فرستد.

۲. محافظت از دهان، دندان و دستگاه گوارش

بزاق اسید‌های موجود در مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که می‌خوریم را خنثی می‌کند. این کار مانع از آسیب دیدن دندان‌ها و بافت‌های نرم دهان و دستگاه گوارش می‌شود. بزاق دهان از مری در برابر تحریک کننده‌های مضر محافظت می‌کند و مانع از بروز سوزش معده می‌شود. در حقیقت ترشح بزاق شما را در برابر ریفلاکس معده در امان نگه می‌دارد.

۳. پیشگیری از پوسیدگی دندان

دندان درد، مشکلی است که حتی فکر کردن به آن می‌تواند آزاد دهنده باشد. یکی از فواید بزاق دهان این است که از دندان‌ها در برابر اسید‌های موجود در دهان محافظت می‌کند. بزاق به عنوان یک محافظ طبیعی دهان در برابر اسید‌ها عمل کرده و آنها را خنثی می‌کند.

در حقیقت ترشح بزاق است که مانع از پوسیدگی دندان‌ها و ایجاد حفره درون آن‌ها می‌شود. بزاق حاوی یون‌های کلسیم و فسفات است. این یون‌ها برای ترمیم قسمت‌های آسیب دیده دندان مفید هستند و روند پوسیدگی دندان را معکوس می‌کنند.

۴. تشکیل شدن پلاک‌های سالم در دهان

وقتی صحبت از تشکیل شدن پلاک درون دهان می‌شود، همه به یاد پلاک‌های دندانی می‌افتند که زیبایی دندان‌هایشان را خراب می‌کند. در صورتی که همه پلاک‌هایی که در دهان تشکیل می‌شوند بد نیستند.

پروتئین‌های موجود در بزاق منجر به تولید نوعی پلاک مفید در دهان می‌شوند. بزاق ابتدا میکروب‌ها و ضایعات روی دندان‌ها را پاک‌سازی می‌کند و سپس روی آن‌ها را با نوعی پلاک می‌پوشاند. این پلاک‌ها تمام باکتری‌های آزادی که در دهان وجود دارند را جذب می‌کنند. سپس موقع جویدن غذا با آن ترکیب شده و از بدن خارج می‌شوند.

۵. ضدعفونی و ترمیم زخم‌های دهان

گاز گرفتن لب و به وجود آمدن زخم یا آفت درون دهان شایع است. یکی دیگر از فواید بزاق دهان این است که به درمان این زخم‌ها کمک شایانی می‌کند. بزاق دهان را ضدعفونی کرده و بافت‌های آسیب دیده در لب‌ها، دهان و لثه‌ها را ترمیم می‌کند.

۶. کمک به هضم راحت‌تر غذا‌ها‌

آمیلاز موجود در بزاق دهان، قند‌های نشاسته‌ای را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کند تا هضم آن‌ها در معده راحت باشد. این قند‌ها در مواد غذایی حاوی کربوهیدرات و نشاسته وجود دارند. ترکیب بزاق دهان با میوه‌ها و … نیز منجر به نرم شدن آن‌ها می‌شود و کار معده را برای هضم تمام غذا‌ها آسان می‌کند.

۷. فواید بزاق دهان برای تشخیص بیماری

وجود بزاق در دهان ضروری است. خشکی دهان می‌تواند منجر به عدم تعادل در این بخش شود و سلامتی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. اگر دهانتان خشک می‌شود و بزاق دهانتان به اندازه کافی نیست، باید حتماً علت آن را بررسی کنید. علت خشکی دهان می‌تواند ابتلا به بیماری‌هایی مانند پارکینسون، دیابت یا اختلالات ایمنی باشد.

۸. تشخیص هویت فرد

از فواید بزاق دهان می‌توان به قابلیت تشخیص هویت فرد اشاره کرد. DNA موجود در بافت دهان درون بافت بزاق هم دیده می‌شود. در برخی از تحقیقات جنایی از این روش برای تشخیص هویت فرد مورد نظر استفاده می‌کنند.

چه چیزی باعث غلیظ شدن بزاق می شود؟

هرچند بزاق برای سلامت دهان و دندان ها مفید است اما بزاق غلیظ نشانه احتمالی تعدادی از بیماری های مختلف است که شدت آن از خفیف تا شدید است. برخی علل عبارتند از:

۱- در معرض تشعشع قرار گرفتن:

افرادی که درمان تشعشعی در اطراف گردن و سر خود دریافت می کنند، ممکن است غلیظ شدن بزاق خود را در درجات متفاوتی تجربه کنند.تشعشع درمانی می تواند باعث تحریک غدد بزاقی شود که در نهایت باعث کاهش تولید بزاق می شود.

در نتیجه, بزاق شما ممکن است چسبناک یا غلیظ شود. بهبود عملکرد غدد بزاقی را می توان دوتا شش ماه پس از قطع درمان مشاهده کرد, اما بزاق غلیظ ممکن است تا پنج سال پس از آن همچنان وجود داشته باشد.عواملی که به عادی سازی بزاق پس از تشعشع کمک می کنند، شامل سن, مقدار تابش و زمینه مواجهه است.

۲- سندرم دهان خشک:

وقتی غدد بزاقی بزاق کافی تولید نمی کنند, باعث می شود دهان شما خشک شود. علائم سندرم دهان خشک, بزاق چسبنده یا غلیظ است، چون رطوبت کافی برای رقیق بودن آن وجود ندارد.

۳- سیگار کشیدن:

سیگار کشیدن لایه های داخلی دستگاه تنفس فوقانی را تحریک می کند، که باعث افزایش تولید مخاط میشود. در نتیجه، افراد سیگاری ممکن است احساس کنند که گلوهایشان چسبنده است. سرفه با مخاط ممکن است در برخی از افراد سیگاری رخ دهد.

۴- کاندیدیازیس:

این مشکل توسط قارچ کاندیدا ایجاد می شود, بنابراین اگر بزاق غلیظی همراه با لکه های سفیدی در دهانتان دارید، این می تواند نشانه ای از قارچ دهانی باشد که نیاز به درمان ضد قارچی دارد.

۵- سرفه و سرما خوردگی:

هنگامی که شما در معرض سرماخوردگی ، آنفلوآنزا یا یک عفونت تنفسی دیگر هستید، مخاط اضافی تولید می شود و باعث ایجاد بزاق غلیظ می شود.

۶- اختلالات خود ایمنی:

برخی از بیماری های خودایمنی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک می توانند باعث ایجاد بزاق شوند.

۷- آلرژی های فصلی:

اگر بزاق غلیظ تنها در زمان های خاصی از سال در شما وجود دارد که در اطراف محرک های خاصی هستید, ممکن است نتیجه حساسیت های فصلی باشد.

حتما بخوانید : بی حسی دندان چه کمکی به بیمار میکند ؟

۸- دیابت و افزایش قند خون :

وقتی قند خون بالا یا کنترل نشده باشد, منجر به خشک شدن دهان و بار دیگر باعث ترشح بزاق می شود.

۹- گاستروانتریت:

داشتن گاستروانتریت ممکن است بر تولید بزاق تاثیر بگذارد و قوام آن را افزایش دهد.

۱۰- ریفلاکس معده (gerd):

اسید تولید شده توسط معده از طریق مری عمل می کند, بنابراین دهان بزاق اضافی برای مبارزه با اسیدیته ترشح می کند.

۱۱- کم آبی بدن:

اگر بدن شما مایعات زیادی را از دست بدهد, ممکن است که خشک شود. دهان خشک یکی از نشانه های کم آبی بدن است و بزاق شما ممکن است در پاسخ به کمبود مایعات در بدن شما سفت شود.

۱۲- آبریزش از قسمت عقب بینی (مخاط):

گلو و بینی شما مخاط را تولید می کنند تا مواد خارجی را فیلتر کنند, غشاهای بینی را مرطوب نگه می دارد و با عفونت مبارز می کند. اما گاهی بدن شما مخاط اضافی تولید می کند, به خصوص وقتی سرما می خورید و یا آلرژی فصلی دارید. وقتی آبریزش عقب بینی یا آبریزش بینی دارید, ممکن است باعث شود که شما از طریق دهان تنفس کنید که باعث می شود دهان خشک و بزاق شما سفت شود.

به خاطر داشته باشید

جالب است بدانید یک از مهمترین وظایف بزاق کمک در تشخیص بیماری ها است. پزشکان برای تشخیص عفونت HIV (ایدز) از تست بزاقی استفاده می کردند و ممکن است در آینده ای نزدیک برای تشخیص سرطان دهان و بیماری های ژنتیکی از آن استفاده کنند. چون بزاق برای سلامت دهان و بدن شما اهمیت زیادی دارد اگر جریان بزاقی دهان شما کم شده باشد حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید. مکیدن آبنبات بدون قند و جویدن آدامس به ترشح بزاقی کمکمی کند. اگر خشکی دهان شما دائمی است به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان، حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید.